8 maart, Internationale vrouwendag... En morgen is het gewoon weer 9 maart (8 maart 2009)

8 maart brengt kleur in de Italiaanse huizen en - als de Internationale Vrouwendag op een werkdag valt - in de Italiaanse kantoren. Het is hier namelijk de gewoonte de vrouw een bosje mimosa kado te geven, wat takjes met de pluizige gele bloemetjes die in deze periode van het jaar bloeit. Vrouwendag heet hier "Festa della donna", feest van de vrouw, zoals vaderdag "festa del papà" heet en moederdag "festa della mamma". De werkelijke betekenis van de Internationale Vrouwendag verdwijnt daarmee voor een groot deel in de schaduw van de commercie, en dat is jammer. Italië heeft immers nog een lange weg af te leggen naar het punt van gelijke rechten en gelijke plichten voor man en vrouw. De vrouwen hebben een lichte numerieke meerderheid (51 procent) op het totaal van de Italiaanse bevolking. Volgens de cijfers van de Europese commissie werken ruim 23 van de circa 59 miljoen Italianen. Ik merk daarbij op dat het hier gaat om geregistreerde banen. Vooral in het zuiden wordt veel zwart gewerkt, wat dikwijls geforceerd wordt door de werkgevers. De Italiaanse staat loopt door de immense belastingontduikingen jaarlijk grofweg 200 miljard aan inkomsten mis.
Maar laat ik niet teveel van het onderwerp afwijken. Van die 23 miljoen Italiaanse banen wordt slechts 39 procent uitgevoerd door vrouwen. Italië staat daarmee op Europees niveau achteraan in de rij, in het gezelschap van Griekenland. Alleen in Malta (32%) en Macedonia (26%) zijn de vrouwen minder vertegenwoordigd in het arbeidsproces. In Nederland is dit 45%.
Mag ik hieruit de conclusie trekken dat de Italiaanse vrouw zich minder aangetrokken voelt door een maatschappelijke carrière? Dat zou heel voorbarig zijn. Het aantal vrouwelijke studentes dat een doctoraat haalt is bijvoorbeeld hoger dan de mannelijke studenten die hun studie met succes afsluiten. De wil is er. Het feit is echter dat de vrouwen nog te vaak tegen een boel vooroordelen aanlopen: ze zijn vaker ziek en na een aantal jaren willen ze kinderen en de inzet op het werk lijdt daarna onder de rol die ze als moeder hebben.
Deze factoren staan, als ze eenmaal werk hebben, dikwijls ook de gelijke kansen ten opzichte van hun mannelijke collega's in de weg. Het gevolg is dat de cijfers op management-niveau nog bedroevender zijn. Slechts 4 procent van de directies van de 50 grootste Italiaanse ondernemingen bestaat uit vrouwen (het Europese gemiddelde ligt - ook verrassend laag trouwens - op 11 procent, in Nederland is het 14 procent). Hoewel dat percentage in Italië groeiend is, zijn er aanzienlijke verschillen tussen het salaris van mannen en vrouwen in dezelfde functies. De man verdient gemiddeld ongeveer 15 procent meer. Italië is hierin overigens geen uitzondering op de rest van Europa: in Duitsland schijnt dit verschil zelfs 22 procent te zijn.

Er zijn vrouwen die deze obstakels ontwijken, het heft in eigen hand nemen en zelf een onderneming op poten zetten. Hierin schijnen ze voortvarender te werk te gaan dan de mannen die hetzelfde initiatief nemen, want het percentage faillisementen van bedrijven en bedrijfjes door vrouwen geleid ligt beduidend lagen (1,5 procent ten opzichte van 2,4 procent). Desondanks stellen de banken zich een stuk terughoudender op als het op kredietaanvragen aankomt. Niemand zegt het hardop, maar de cijfers spreken voor zich. Door vrouwen geleide ondernemingen betalen over het algemeen een hogere rente als de ondernemingen waar een man aan het roer staat. Het is moeilijk na te gaan of er wat dit betreft een verschil is tussen bankinstellingen met een man of een vrouw aan het roer. Banken met vrouwen op het hoogste niveau zijn er namelijk niet.

Ook aan het hoofd van Italia BV vinden we een man die de touwtjes strak in handen heeft. Silvio Berlusconi heeft in zijn management 4 vrouwelijke ministers (op een totaal van 22) aangesteld. De regering bestaat derhalve voor 18 procent uit vrouwen, en op Europees niveau is dat niet eens zo laag. Een van de maatregelen waarmee de regering het hoofd wil bieden aan de economische crisis is het stapsgewijs omhoog brengen van de pensioensgerechtigde leeftijd voor vrouwen, tot op hetzelfde niveau als dat van de mannen. De grootste Italiaanse vakbond CGIL en veel vrouwen zijn tegen. Eerst gelijke rechten, gelijke salarissen en gelijke kansen, is hun standpunt. Pas dan praten we verder.

Morgen is het 9 maart. De eerste pluisjes van de altijd snel uitvallende mimosa liggen naast de vaas. Eén vrouw is zeker tevreden op de dag na "la festa della donna". Dat is de echtgenote van de bloemist. Voor vele andere vrouwen in Italië blijft het vechten om dezelfde status als hun mannelijke collega's.


Voor de duidelijkeid wil ik vermelden dat dit een globale afspiegeling is van de Italiaanse situatie, waarbij ik me gebaseerd heb op interviews in kranten en op tv, op statistieken en op persoonlijke waarnemingen. Ik wens echter te benadrukken dat er ook bedrijven en instellingen zijn waar mannelijke en vrouwelijke werknemers dezelfde plichten, rechten en kansen hebben.

Bronnen:
Europese Commissie. Corriere della Sera.

De zwart-wit foto komt uit de serie "A Silvia" van de Italiaanse fotograaf Mario Giacomelli.

Het VK-vrouwendagblog is een inititaief van Martin Broek.